Turgut Özal’ın Başbakanlık Müsteşarı iken mimarı olduğu ve Türkiye ekonomisini kökten değiştiren istikrar ve liberalleşme paketinin adıdır. Özal’ın siyasi kimliği bu kararlarla özdeşleşmiştir. Söyleminde bu kararları, Türkiye’yi içe kapalı, verimsiz bir ekonomiden kurtarıp dünyaya açan, “çağ atlamanın” zorunlu bir adımı olarak sunmuştur. Eleştirilere karşı “acelemiz var” diyerek bu dönüşümün kaçınılmazlığını vurgulamıştır. Retorik işlevi, kendi siyasi […]
Kişiler: Turgut Özal
Acelemiz var
24 Ocak Kararları gibi radikal ve hızlı reformların eleştirilmesine karşı kullandığı bir savunma mekanizmasıdır. Bu ifade, Türkiye’nin kaybedecek zamanı olmadığı, gelişmiş dünyayı yakalamak için hızlı ve kararlı adımlar atılması gerektiği fikrini aşılar. Popülist liderlerde görülen “acelecilik” özelliğini yansıtır. Retorik olarak, müzakere ve uzlaşı süreçlerini atlayarak, kendi ajandasını hızla uygulama arzusunu meşrulaştırır ve muhalifleri “ilerlemeyi yavaşlatanlar” […]
Alışırsınız, alışırsınız
Özal’ın, politikalarına veya yarattığı yeni sosyal ve ekonomik durumlara yönelik eleştiri ve şikayetlere karşı verdiği meşhur, küçümseyici ve bir o kadar da kehanet niteliği taşıyan cevaptır. Bu ifade, neoliberal dönüşümün getirdiği sosyal şokların (zamlar, yeni vergiler, değişen tüketim alışkanlıkları) geçici olduğunu ve toplumun bu yeni düzene eninde sonunda adapte olacağını ima eder. Retorik işlevi, muhalefeti […]
Allah’ın verdiği ömrü…
Tam hali “Allah’ın verdiği ömrü onun izninden başka alacak yoktur! Biz de ona teslim olmuşuzdur” olan bu ifade, 1988’deki suikast girişiminden sonra yaptığı konuşmada sarf ettiği, kadercilik ve metanet içeren bir sözdür. Bu ifade, onun sivil dindarlık kimliğinin en güçlü göstergelerinden biridir. Siyasi bir suikastı, ilahi bir imtihan çerçevesinde yorumlayarak, olayı kişisel cesaretinin ve inancının […]
Alternatifsiz Lider
Özal’ın, özellikle Demirel, Ecevit, Erbakan ve Türkeş gibi eski liderleri “vizyonsuzlukla” itham ederek kendisini konumlandırdığı bir sıfattır. 12 Eylül öncesinin kaos ortamını yaratan siyasi figürlerin karşısına, Türkiye’yi yeni bir çağa taşıyacak tek seçenek olarak kendisini koymuştur. Bu söylem, temsili demokrasi kurumlarını ve rakip partileri önemsizleştirme eğilimi taşır. Retorik işlevi, seçmeni eski ile yeni arasında net […]
ANAP
Anavatan Partisi’nin kısaltmasıdır. Ancak Özal’ın dilinde ANAP, sadece bir parti adı değil, aynı zamanda onun siyasi felsefesinin, yani “dört eğilimi” birleştiren merkezci, pragmatik ve kalkınmacı projenin de adıdır. ANAP, 12 Eylül öncesi ideolojik kutuplaşmanın bir reddiyesi ve yeni bir toplumsal uzlaşı vaadi olarak sunulmuştur.
Anayasayı bir kere delmekle bir şey olmaz
Özal’ın pragmatizminin ve kural esnekliğinin en çarpıcı ve en çok eleştirilen ifadesidir. Hukukun üstünlüğü ilkesi yerine, hedefe ulaşmak için kuralların esnetilebileceği veya göz ardı edilebileceği anlayışını yansıtır. Bu söz, Özal’ın kendisini statükonun ve bürokratik engellerin üzerinde, ülkenin menfaatleri için “icraat” yapmak zorunda olan bir lider olarak gördüğünü gösterir. Siyasi işlevi, kurumsal denetim mekanizmalarını önemsizleştirmek ve […]
Ben zenginleri severim
Türkiye’nin geleneksel popülist söyleminde genellikle “halk” ve “yoksul” övülürken, Özal’ın bu ifadesi bir tabuyu yıkmıştır. Zenginliğin ve zenginleşmenin meşru ve hatta arzu edilir bir hedef olduğunu açıkça dile getirir. Bu söz, onun liberal ekonomi anlayışının ve “köşe dönme” kültürünü teşvik ettiği yönündeki eleştirilerin bir özetidir. Retorik işlevi, girişimciliği ve sermaye birikimini kutsayarak, neoliberal ekonomik model […]
Benim memurum işini bilir
Düşük memur maaşlarıyla ilgili bir soruya verdiği bu cevap, Türk siyasi dilinin en çok anlam katmanına sahip ifadelerinden biridir. İlk ve en masum anlamı, memurların tutumlu ve becerikli olduğu, ek işler yaparak geçimlerini sağlayabildikleridir. Ancak, ifadenin yaygın ve kalıcı anlamı, rüşvet, yolsuzluk ve kamu kaynaklarının kişisel çıkar için kullanılmasına göz yumulduğu, hatta bunun teşvik edildiği […]
Bir koyar üç alırız
Körfez Savaşı sırasında Türkiye’nin ABD’nin yanında aktif olarak savaşa girmesi gerektiğini savunurken kullandığı bu tüccar mantığına dayalı ifadedir. Türkiye’nin askeri ve siyasi risk alarak, savaş sonrası kurulacak yeni Ortadoğu düzeninde büyük ekonomik ve jeopolitik kazançlar elde edeceği vaadini içerir. Bu söylem, Özal’ın dış politikayı ideolojik ve tarihsel bagajlardan arındırıp, tamamen pragmatik bir kar-zarar hesabına indirgeme […]
Turgut Özal Karnesi
Tematik Odak Dağılımı
Sık Kullandığı Terimler
Kişiler: Turgut Özal Hakkında
Turgut Özal, Türkiye’nin siyasi ve ekonomik yapısını kökten değiştiren bir lider olmanın ötesinde, bu dönüşümü mümkün kılan özgün bir siyasi dilin de mimarıdır. Onun söylemi, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin yarattığı de-politize ortamda, ideolojik kamplaşmaların yerini pragmatizmin ve icraat odaklı bir siyaset anlayışının almasını sağlamıştır. Özal’ın siyasi lügati, sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda onun siyasi projesinin temel taşıyıcısı ve meşrulaştırıcısıdır. Bu söylemin analizi, Özal’ın başarısının ardındaki retorik stratejileri ve Türkiye toplumunda yarattığı derin zihniyet değişimini anlamak için kritik bir öneme sahiptir. Özal’ın dilinin üç temel direği bulunmaktadır: Teknokrat popülizm, liberal-muhafazakâr sentez ve statükoya meydan okuyan kural esnekliği. Bu üç direk, onun siyasi kimliğini inşa etmiş ve lügatinin ana çerçevesini oluşturmuştur.
Halil Turgut Özal, Türk bürokrat, siyasetçi, mühendis ve devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti’nin 8. Cumhurbaşkanıdır. Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdür Yardımcısı olarak Türkiye’nin elektrifikasyonu ile ilgili projelerde çalıştı. 1961-62 yılları boyunca askerlik hizmetini Milli Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu üyesi olarak ifa etmiş ve Devlet Planlama Teşkilatı’nın kurulmasına katkıda bulunmuştur. Çeşitli sınaî kuruluşlarında görev almış ve 1979 yılı sonlarına doğru Başbakanlık Müsteşarı olarak atanmıştır. Aynı süreçte Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı görevini de vekâleten yürütmüştür. Türkiye ekonomisini liberalleştirmeyi hedefleyen ve 24 Ocak Kararları olarak bilinen geniş çaplı programın hazırlanmasında önemli rol üstlenmiştir. 31 Ekim 1989’da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin sekizinci cumhurbaşkanı olarak seçilmiş olan Özal 9 Kasım 1989 günü bu görevine başlamıştır.