Bayar’ın söyleminde, özellikle DP’nin muhalefet yıllarında, CHP iktidarının keyfi ve partizan uygulamalarına karşı bir talep olarak öne çıkar. Adalet, sadece hukuki bir kavram değil, aynı zamanda ekonomik kaynakların dağılımındaki eşitsizliklerin, bürokratik baskıların ve siyasi tarafgirliğin sona erdirilmesi anlamında geniş bir siyasi ve toplumsal içerik taşır. DP programında, devletin adalet dağıtma işlevinin hızlandırılması ve hukukun üstünlüğünün […]
Kişiler: Celal Bayar
Antidemokratik
DP’nin 1946-1950 yılları arasında CHP iktidarını eleştirmek için kullandığı temel sıfatlardan biridir. Seçim kanunu, basın yasası, dernek kurma özgürlüğünü kısıtlayan yasalar gibi uygulamalar “antidemokratik” olarak nitelendirilmiştir. Bu terim, CHP yönetiminin anayasanın ruhuna ve evrensel demokrasi ilkelerine aykırı hareket ettiğini iddia ederek, iktidarın meşruiyetini sarsmayı hedefler. Retorik işlevi, DP’yi demokrasinin savunucusu, CHP’yi ise demokrasinin önündeki engel […]
Arapça Ezan Yasağı
Cumhuriyet Halk Partisi’nin tek parti döneminde, 1941 yılında yürürlüğe giren ve ezanın Arapça aslı yerine Türkçe okunmasını zorunlu kılan uygulamayı ifade eden terim. Bayar ve Demokrat Parti için bu yasak, “tek parti zihniyeti“nin halkın dini inançlarına yönelik antidemokratik müdahalelerinin en somut sembollerinden biri olmuştur. Demokrat Parti, bu yasağı kaldırma vaadini seçim kampanyalarının merkezine yerleştirerek, halkın […]
Asayiş
Özellikle Bayar’ın iktidar dönemlerinde, toplumsal düzenin ve devlet otoritesinin korunmasına yönelik vurguyu ifade eden bir terimdir. Muhalefetin sertleştiği ve toplumsal gerilimin arttığı dönemlerde, hükümetin eylemlerini meşrulaştırmak ve muhalefetin faaliyetlerini “asayişi bozucu” olarak nitelendirmek için kullanılmıştır. “Kanun hâkimiyeti” ve “otorite” gibi kavramlarla birlikte, istikrarın sağlanmasının en temel devlet görevi olduğunu belirtir.
Atatürk Metodolojisi
Bayar’ın, Atatürk’ün ilke ve devrimlerini dogmatik birer kural olarak değil, akılcı ve pragmatik bir problem çözme yöntemi olarak yorumlama biçimidir. Bu ifadeyle Bayar, Atatürkçülüğün statik bir ideoloji olmadığını, değişen zamanın koşullarına uyum sağlayabilen dinamik bir düşünce sistemi olduğunu savunur. Retorik olarak bu terim, DP’nin yaptığı yeniliklerin (örneğin ekonomik liberalleşme) Atatürk’ün mirasına bir ihanet değil, tam […]
Atatürk Yolu
Bayar’ın, kendi siyasi çizgisini ve DP’nin misyonunu Atatürk’ün mirasıyla özdeşleştirmek için kullandığı metaforik bir ifadedir. Bu “yol“, CHP’nin takip ettiği bürokratik ve halktan kopuk yolun aksine, Atatürk’ün asıl hedefi olan “milli irade“ye ve tam demokrasiye giden yol olarak tanımlanır. Bu ifade, CHP’nin Atatürk’ün partisiyken, DP’nin Atatürk’ün “yolu“nun takipçisi olduğunu öne sürerek meşruiyet transferi yapmayı amaçlar.
Aziz Vatandaşlarım
Bayar’ın, özellikle cumhurbaşkanlığı döneminde halka seslenirken kullandığı standart ve kapsayıcı hitap biçimidir. Bu hitap, lider ile millet arasında doğrudan, samimi ve saygıya dayalı bir bağ kurmayı hedefler. Siyasi kutuplaşmalardan uzak, tüm ulusu kucaklayan bir devlet başkanı imajı çizer.
Baskı
DP’nin muhalefet döneminde (1946-1950), CHP hükümetinin ve idari aygıtının partileri üzerinde uyguladığını iddia ettiği siyasi, hukuki ve idari engellemeleri tanımlamak için kullanılan anahtar kelimedir. Parti binalarına yapılan saldırılar, üyelerin takibata uğraması, basına yönelik sansür gibi olaylar “baskı” rejimi olarak adlandırılmıştır. Bu terim, DP’yi bir “mağdur” olarak konumlandırırken, CHP’yi de otoriter ve anti-demokratik bir güç olarak […]
Batı Bloku
Soğuk Savaş döneminde, Bayar’ın Türkiye’nin uluslararası konumunu tanımlamak için kullandığı jeopolitik bir terimdir. Türkiye’nin, Sovyetler Birliği’nin başını çektiği Doğu Bloku’na karşı, ABD liderliğindeki “Hür Dünya“nın bir parçası olduğunu ifade eder. Bu terim, Türkiye’nin NATO üyeliği ve Batı ile askeri, siyasi ve ekonomik ittifaklarını meşrulaştırmak için kullanılır.
Ben de Yazdım
Celal Bayar’ın, Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in ilk yıllarına dair anılarını topladığı 8 ciltlik eserinin adıdır. Bu başlık, Atatürk’ün “Nutuk“una bir gönderme içerir. Atatürk’ün “tarihi yazdığı” Nutuk’a karşılık, Bayar’ın “Ben de Yazdım” demesi, kendisini o dönemin en önemli tanıklarından ve aktörlerinden biri olarak konumlandırma ve kendi perspektifini tarihe not düşme arzusunu yansıtır. Eser, Bayar’ın “Galip Hoca” […]
Celal Bayar Karnesi
Tematik Odak Dağılımı
Sık Kullandığı Terimler
Kişiler: Celal Bayar Hakkında
Celal Bayar’ın siyasi kariyeri boyunca kullandığı dil, Türkiye’nin en çalkantılı dönemlerinden bazılarının siyasi ve ideolojik akımlarını yansıtan çok katmanlı bir yapı sergiler. İttihat ve Terakki’den Milli Mücadele’ye, tek parti döneminin iktisat vekilliğinden çok partili hayatın kurucu muhalefet liderliğine ve nihayet cumhurbaşkanlığına uzanan bu uzun soluklu kariyer, söyleminin de farklı bağlamlara göre evrilmesine neden olmuştur. Ancak bu evrime rağmen, Bayar’ın siyasi lügati dört temel ve birbiriyle ilişkili sütun üzerine inşa edilmiştir. Bu sütunlar, onun siyasi kimliğinin ve retorik stratejisinin özünü oluşturur: Pragmatik kuruculuk ve iktisadi rasyonalite; Milli Mücadele ruhu ve sivil direniş mirası; çoğunlukçu demokrasi ve “Milli İrade”nin kutsallığı; ve Atatürk mirasına stratejik sahiplenme.